της Βαρβάρας Ζούκα
Ισχυρές αναφορικά με τη δυνατότητά τους να διοικήσουν μετά από την κατάργηση της απλής αναλογικής, αλλά αντιμέτωπες με πολλές προκλήσεις, οι οποίες σχετίζονται με σειρά αλλαγών που τίθενται σε ισχύ στον χώρο της τοπικής αυτοδιοίκησης, αρχίζουν τη θητεία τους οι νέες δημοτικές αρχές που ανέλαβαν το τιμόνι των δήμων της χώρας από 1ης Ιανουαρίου 2024.
Οι νέες διοικήσεις των δήμων στην πραγματικότητα δεν θα έχουν καμία περίοδο χάριτος, αφού ο Ιανουάριος αναδεικνύεται σε έναν μήνα πολύ κρίσιμο, ώστε να κλείσουν μείζονα ζητήματα, τα οποία θα καθορίσουν εν πολλοίς την πορεία κάθε δήμου.
Μάχη με τον χρόνο για τους προϋπολογισμούς
Πολλοί από τους νέους δημάρχους θα πρέπει να δώσουν μάχη με τον χρόνο, ώστε να κλείσουν τους δημοτικούς προϋπολογισμούς. Κι αυτό, διότι στο μεταβατικό στάδιο από τις περασμένες αυτοδιοικητικές εκλογές του Οκτώβρη μέχρι και τη λήξη της προηγούμενης δημοτικής περιόδου, στις 31 Δεκεμβρίου 2023, οι απελθούσες πλέον διοικήσεις σε αρκετές περιπτώσεις δεν κατάφεραν να καταρτίσουν προϋπολογισμούς για την καινούρια χρονιά. Σε κάποιους δήμους μάλιστα δεν έχουν ψηφιστεί ούτε τα δημοτικά τέλη, ενώ υπάρχουν και δήμοι στους οποίους οι απελθούσες διοικήσεις δεν φρόντισαν καν να ολοκληρωθούν τα τεχνικά προγράμματα.
Στον δήμο Θεσσαλονίκης, όπου ο προϋπολογισμός βρίσκεται στον αέρα, παρά την τρίμηνη προθεσμία που δίδεται από τον νόμο, πρόθεση του νέου δημάρχου Στέλιου Αγγελούδη είναι η σοβαρή αυτή εκκρεμότητα να λήξει μέσα στον Ιανουάριο, ώστε να περιοριστούν στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό τυχόν αρρυθμίες στη λειτουργία του δήμου. Για τον λόγο αυτό οι συσκέψεις του κ. Αγγελούδη με το οικονομικό επιτελείο του ήταν διαρκείς ακόμη και κατά τη διάρκεια των εορτών των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς.
Συγχρόνως, η νέα δημοτική αρχή στον δήμο Θεσσαλονίκης προετοιμάζει τον νομικό και οικονομικό έλεγχο που έχει προαναγγείλει αλλά και την εισήγησή της για τα ανταποδοτικά τέλη καθαριότητας και φωτισμού. Κι αυτό διότι η προηγούμενη διοίκηση του Κωνσταντίνου Ζέρβα μπορεί να κατέθεσε πρόταση για αύξηση κατά 35% στα δημοτικά τέλη λίγο πριν από τη λήξη της θητείας της, αλλά τελικά την πρότασή αυτή δεν κατάφερε να την περάσει από το δημοτικό συμβούλιο, με πολλούς αιρετούς να κάνουν τότε λόγο για σκόπιμη και προσχεδιασμένη ενέργεια.
Αντιμέτωπη με ανάλογα προβλήματα βρίσκεται και η νέα διοίκηση του Λευτέρη Αλεξανδρίδη στον δήμο Κορδελιού – Ευόσμου, που έχει κατηγορήσει ανοιχτά την απελθούσα δημοτική αρχή ότι ναρκοθετεί τη λειτουργία του δήμου και αδιαφορεί για την καθημερινότητα των πολιτών.
Τον δημοτικό προϋπολογισμό για το τρέχον έτος καλείται να καταρτίσει η διοίκηση της Γερακίνας Μπισμπινά στον δήμο Δέλτα όπως άλλωστε και η νέα δήμαρχος Καλαμαριάς Χρύσα Αράπογλου και ο νέος δήμαρχος Θερμαϊκού Θεόδωρος Τζέκος.
Δικαστική μάχη για το τέλος ταφής
Οι δημοτικοί προϋπολογισμοί σε πολλές περιπτώσεις έχουν σχεδόν τιναχθεί στον αέρα λόγω του τέλους ταφής απορριμμάτων, το οποίο καλούνται να πληρώσουν αναδρομικά οι δήμοι της χώρας. Το χαράτσι των 240 εκατ. ευρώ που απαιτείται να πληρώσουν οι δήμοι μέσα στο 2024 έχει πυροδοτήσει θύελλα αντιδράσεων από μέρους των αιρετών της αυτοδιοίκησης, που επισημαίνουν τον κίνδυνο το πρόσθετο αυτό κόστος να μεταφερθεί στην πλάτη των πολιτών με αυξήσεις στα ανταποδοτικά τέλη καθαριότητας και φωτισμού.
Οι δήμαρχοι της χώρας έχουν αποφασίσει να κινηθούν νομικά κατά του μέτρου της αναδρομικής καταβολής του τέλους ταφής. Ήδη οι πρώτες προσφυγές ετοιμάζονται αυτή την περίοδο, με τον πρόεδρο της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ), δήμαρχο Αμπελοκήπων – Μενεμένης Λάζαρο Κυρίζογλου, να έχει απευθυνθεί με προσωπική επιστολή του στους δημάρχους της χώρας, ενημερώνοντάς τους για όλα τα στάδια της διαδικασίας.
Οι προσφυγές ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας θα πρέπει να ασκηθούν μέχρι τις 12 Φεβρουαρίου 2024. Σε αυτή τη φάση θα αφορούν αίτημα να ακυρωθεί απόφαση του υπουργείου Εσωτερικών, που δημοσιεύθηκε παραμονές Χριστουγέννων. Με την επίμαχη απόφαση, που αφορά την απόδοση στους ΟΤΑ εσόδων από τους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους για την κάλυψη λειτουργικών δαπανών τους, παρακρατούνται συγχρόνως ποσά από τους δήμους ως οφειλόμενα από τη μη καταβολή του τέλους ταφής απορριμμάτων.
Το τέλος ταφής, που προβλέφθηκε με τον Ν. 4819/2021, επιβάλλεται για τις ποσότητες ανεπεξέργαστων αστικών αποβλήτων που διατίθενται σε χώρους υγειονομικής ταφής καθώς και για τα υπολείμματα επεξεργασίας αστικών αποβλήτων που προκύπτουν από μονάδες επεξεργασίας αστικών αποβλήτων. Το τέλος ταφής έχει οριστεί σε 20 ευρώ ανά τόνο αποβλήτων από την 1η Ιανουαρίου 2022 και αυξάνεται ετησίως κατά 5 ευρώ ανά τόνο και έως την τιμή των 35 ευρώ ανά τόνο.
Το στοίχημα με τα νομικά πρόσωπα
Μια από τις πλέον δομικές αλλαγές στο σύστημα οργάνωσης και λειτουργίας των ΟΤΑ, που θα κληθούν να διαχειριστούν οι νέοι δήμαρχοι, αφορά την κατάργηση από τις αρχές του έτους των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, που πλέον ενσωματώνονται στον βασικό πυρήνα λειτουργίας των δήμων. Το προσωπικό των φορέων αυτών, μεταξύ των οποίων και τα ΚΑΠΗ, μεταφέρεται πλέον στους δήμους, ενώ η ίδια λογική θα ισχύσει από την άνοιξη και για τη διαχείριση των σχολικών μονάδων, που σήμερα γίνεται από τις σχολικές επιτροπές.
Η κατάργηση των νομικών προσώπων και η ενσωμάτωσή τους στη λειτουργία των δήμων καθιστά επιτακτική την ανάγκη αλλαγών στους οργανισμούς εσωτερικής υπηρεσίας των δήμων με μέριμνα των νέων δημοτικών διοικήσεων. Σε όλη τη χώρα καταργούνται περίπου 500 νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και κοινωφελείς επιχειρήσεις δήμων, ενώ οι σχολικές επιτροπές υπερβαίνουν τις 600.
Σε αγκάθι εξελίσσεται και η υπόθεση των συγχωνεύσεων των Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ), που υπάρχουν σε δήμους που είναι εκτός ΕΥΑΘ και ΕΥΔΑΠ. Το σχέδιο που έχει παρουσιάσει η κυβέρνηση προβλέπει τη συγχώνευση αυτών των δημοτικών επιχειρήσεων και την ένταξή τους με γεωγραφικούς όρους σε μεγαλύτερα εταιρικά σχήματα. Ο αρχικός σχεδιασμός του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειες προέβλεπε μόλις 13 αντίστοιχες επιχειρήσεις, μία για κάθε περιφέρεια της χώρας, αλλά αυτό δεν αποκλείεται να μεταβληθεί έπειτα από διαβούλευση με τα συλλογικά όργανα της αυτοδιοίκησης.
Με τη ρύθμιση που προωθείται επιδιώκεται να τακτοποιηθεί και το μείζον ζήτημα των τεράστιων χρεών που έχουν συσσωρεύσει οι ΔΕΥΑ, το οποίο και επιδεινώθηκε κατά την περίοδο της ενεργειακής κρίσης. Σύμφωνα με στοιχεία που έχουν γίνει γνωστά από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, οι ανείσπρακτες οφειλές από απλήρωτα τιμολόγια των ΔΕΥΑ υπολογίζονται σε περίπου 700 εκατ. ευρώ, ενώ σε αντίστοιχο ποσό ανέρχονται και οι οφειλές των δημοτικών επιχειρήσεων. Άλλωστε, ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που καλούνται να διαχειριστούν οι νέοι δήμαρχοι σε συνεργασία με τους αρμόδιους κυβερνητικούς παράγοντες είναι πώς οι νέες δημοτικές επιχειρήσεις που θα συγκροτηθούν δεν θα δημιουργήσουν και πάλι χρέη.
Δείκτες απόδοσης και ενιαίος κώδικας
Η ηγεσία του υπουργείου Εσωτερικών εμφανίζεται αποφασισμένη να ενεργοποιήσει το σύστημα των δεικτών απόδοσης στη λειτουργία των ΟΤΑ από την έναρξη κιόλας της νέας δημοτικής περιόδου, στοχεύοντας σε αποτελεσματικότερα μοντέλα λειτουργίας και σε βελτίωση του επιπέδου εξυπηρέτησης του πολίτη.
«Είναι πάρα πολύ σημαντικό όλοι μας να πιεστούμε, ώστε να μετρήσουμε μεγέθη για το πώς αποδίδουν οι δήμοι και οι περιφέρειες. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν συγκρίσιμα στοιχεία για το πώς ανακυκλώνει ένας δήμος, πόσα παιδιά είναι σε παιδικούς σταθμούς, πόσο είναι τα δημοτικά τέλη. Αυτό πλέον αλλάζει. Θα υπάρχουν δείκτες απόδοσης, οι οποίοι καθιερώνονται προς όφελος του πολίτη. Είναι ένα πολύ σημαντικό βήμα στην ευρύτερη κατεύθυνση που επιδιώκουμε για μεγαλύτερη λογοδοσία», έχει πει για το θέμα αυτό η υπουργός Εσωτερικών Νίκη Κεραμέως.
Το 2024, εξάλλου, αναμένεται καθοριστικό και αναφορικά με την κατάρτιση του ενιαίου αυτοδιοικητικού κώδικα, τον οποίο έχει προαναγγείλει ο αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών Θοδωρής Λιβάνιος, σε μια προσπάθεια ριζικής αναμόρφωσης του νομοθετικού πλαισίου που διέπει την αυτοδιοίκηση.
Το ζήτημα της διοικητικής μεταρρύθμισης έχει τεθεί ως κορυφαίο τόσο από τον πρόεδρο της ΚΕΔΕ, δήμαρχο Αμπελοκήπων – Μενεμένης Λάζαρο Κυρίζογλου, όσο και από τον πρόεδρο της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδας (ΕΝ.ΠΕ.), περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας Απόστολο Τζιτζικώστα.
(Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Πολιτική”, 6-1-2023)
