Η Εκκλησία μας τιμά σήμερα τη σύναξη των Αγίων Μεγάλων Ιεραρχών Βασιλείου του Μεγάλου (1 Ιανουαρίου), Γρηγορίου του Θεολόγου (25 Ιανουαρίου) και Ιωάννου του Χρυσοστόμου (13 Νοεμβρίου).
Οι Τρεις μας Ιεράρχες αποτελούν φωτισμένες και άγιες μορφές της Χριστιανοσύνης, που κατάφεραν με τα λόγια τους να νικήσουν τον χρόνο και με τα διδάγματά τους να διαπεράσουν τους αιώνες, παραμένοντας διαχρονικοί και επίκαιροι.
Οι ζωές τους ήταν πρότυπο φιλομάθειας, αυταπάρνησης και συνεχούς πνευματικού αγώνα, ενώ μνημονεύονται για το ότι κατάφεραν να συνδυάσουν άρτια την επιστήμη με την αγιοσύνη, την αγάπη τους για τα γράμματα με τη δίψα τους να γνωρίσουν τον Θεό.
Ήταν τόσο σπουδαίο το έργο τους που η Εκκλησία μας τους απέδωσε μοναδικούς χαρακτηρισμούς για να τους φέρνουμε στη θύμησή μας. Μέγας για τον Βασίλειο, Χρυσόστομος για τον Ιωάννη και Θεολόγος για τον Γρηγόριο. Η θέλησή τους για γνώση τους οδήγησε να σπουδάσουν στις καλύτερες σχολές της εποχής όπου όλοι οι συσπουδαστές και καθηγητές τους αναγνώριζαν ότι είχαν να κάνουν με σπάνιες προσωπικότητες και διάνοιες προικισμένες με μοναδικά χαρίσματα.
Όμως οι Τρεις Ιεράρχες δεν αρκούνται απλά στις υψηλές τους σπουδές, παρά το γεγονός ότι μπορούν να τους εξασφαλίσουν μια ζωή εύκολη, γεμάτη πλούτο, δόξα και χλιδή. Αντί γι’ αυτό χρησιμοποιούν τις γνώσεις τους για να μεταδώσουν την αγάπη τους για τον Θεό, κηρύττουν φλογερά το Ευαγγέλιο, μελετάνε συνεχώς την Αγία Γραφή και επιστρατεύουν τις γνώσεις τους πετυχαίνοντας μία αρμονική σύζευξη των κλασικών σπουδών με τη χριστιανική πίστη.
Στον δρόμο τους προς την Αγιοσύνη μοιράζουν τις περιουσίες των οικογενειών τους στους άπορους και στους αδύναμους, διδάσκοντας την αλήθεια με λόγια και με πράξεις. Οι Άγιοι Ιεράρχες εγκύπτουν με θάρρος πάνω στα προβλήματα της εποχής τους και στηλιτεύουν την κοινωνική ανισότητα. Αγκαλιάζουν τον φτωχό και τον ανήμπορο και πρεσβεύουν ως αντίδοτο στα προβλήματα, την παιδεία, τα γράμματα και την πίστη στον Θεό καθώς μόνο έτσι θεωρούν ότι ένας άνθρωπος μπορεί να διαθέτει ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Αγάπησαν τον άνθρωπο και πίστεψαν σε αυτόν, τιμώντας και υπηρετώντας τον με όποιον τρόπο μπορούσαν.
Σήμερα στέκουν ως παντοτινά πρότυπα αρετής. Για όλο τους τον βίο και την αγάπη τους για τα γράμματα, τους έχει αποδοθεί ο χαρακτηρισμός «Προστάτες των Γραμμάτων και της Παιδείας» και τους γιορτάζουμε κάθε χρόνο στις 30 Ιανουαρίου. Η μεγάλη παιδαγωγική αξία της διδασκαλίας και των συγγραμμάτων τους για την ορθή αγωγή και ανατροφή παιδιών είναι αξεπέραστη και διαχρονική. Η παρακαταθήκη που μας άφησαν πλούσια και ανεξίτηλη. Μια πλειάδα έργων στα οποία μας εκπλήσσει ακόμα και σήμερα ο σύγχρονος τρόπος που προσέγγιζαν την παιδαγωγική επιστήμη.
Οφείλουμε να κάνουμε τα πάντα για να μιμηθούμε το ήθος τους, την προσήλωσή τους στη δύναμη της αγάπης και της παιδείας και να βρούμε τον τρόπο να μπολιάσουμε με πνευματικότητα τις ζωές μας. Να δώσουμε στα παιδιά μας να κατανοήσουν τη βαθιά δύναμη της παιδείας και των γραμμάτων. Να καταλάβουν ότι οι Τρεις Ιεράρχες αποτελούν φωτεινούς οδοδείκτες προς μια ενάρετη ζωή και συνθέτουν υγιή πρότυπα σε μια εποχή που τα ψεύτικα είδωλα αποκαθηλώνονται με κρότο.
Τρεις εξέχουσες προσωπικότητες της χριστιανικής παράδοσης τιμά κάθε χρόνο στις 30 Ιανουαρίου η Χριστιανική Εκκλησία
Ο Μέγας Βασίλειος, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος και ο Γρηγόριος ο Θεολόγος γιορτάζουν και ο καθένας ξεχωριστά, όμως η επιλογή μιας κοινής γιορτής την προτελευταία ημέρα του Γενάρη για τους τρεις Πατέρες της Εκκλησίας που υπήρξαν -εκτός των άλλων- και σημαντικοί Δάσκαλοι, μόνο τυχαία δεν είναι. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μία απόφαση που ελήφθη κάτω από ιδιαίτερες συνθήκες στα μέσα του 11ου μ.Χ. αιώνα, από το λόγιο και μητροπολίτη Ευχαΐτων Ιωάννη Μαυρόποδα (1000-1070) ο οποίος κατάφερε με αυτόν τον τρόπο να δώσει ένα τέλος στις έντονες φιλονικίες που είχαν προκύψει ανάμεσα στους λόγιους εκείνης της εποχής για το ποιος από τους τρεις Ιεράρχες ήταν πιο σπουδαίος από τους άλλους δύο. Είχαν χωριστεί, μάλιστα, σε τρεις ομάδες, τους Ιωαννίτες, τους Βασιλείτες και τους Γρηγορίτες.
Οι Τρεις Ιεράρχες συμβολίζουν την ενότητα των Μεγάλων Διδασκάλων που δίδαξαν με τον άγιο βίο τους το Ευαγγέλιο του Χριστού και έχουν λάβει το χάρισμα να εκφράζουν την καθολική συνείδηση της Εκκλησίας.
Μέγας Βασίλειος: Ο Άγιος των φτωχών
Θα ήταν άδικος αν κανείς υποστήριζε πως κάποιος από τους Ιεράρχες ήταν πιο φιλάνθρωπος από τον άλλον. Και οι τρεις ανέπτυξαν σημαντική δράση προς όφελος των φτωχών και κατατρεγμένων, όμως ο Άγιος Βασίλειος ήταν αυτός που εισήγε για πρώτη φορά την έννοια της ολοκληρωμένης φροντίδας των οικονομικά αδύναμων μέσα σ’ ένα οργανωμένο πλαίσιο με την ίδρυση νοσοκομείων, ορφανοτροφείων, ξενώνων, σχολείων, εργαστηρίων στους κόλπους μιας πόλης, της περίφημης Βασιλειάδας. Μάλιστα, διέθεσε όλη του την περιουσία για το σκοπό αυτό, καθώς ο ίδιος προερχόταν από πλούσια οικογένεια.
Γεννημένος στη Νεοκαισάρεια του Πόντου γύρω στο 330, μεγάλωσε στην Καισάρεια της Καππαδοκίας με τους γονείς του Εμμέλεια και Βασίλειο οι οποίοι του παρείχαν το οικονομικό υπόβαθρο για να σπουδάσει στην Κωνσταντινούπολη, στην Αλεξάνδρεια και στην Αθήνα δίπλα στον αδελφικό του φίλο Γρηγόριο, το Ναζιανζηνό. Αμέσως μετά τις σπουδές του επέστρεψε στην Καισάρεια και αφού εργάστηκε ως ρήτορας, αποφάσισε να γίνει μοναχός. Αργότερα όμως, ο φόβος της επικράτησης των αιρέσεων τον ανάγκασε να επιστρέψει στην εκκλησιαστική ιεραρχία, πρώτα ως διάκονος και τελικά ως επίσκοπος Καισάρειας. Έγραψε πολλά βιβλία, επιστολές, κηρύγματα, προσευχές και τη Θεία Λειτουργία που φέρει το όνομά του. Πέθανε το 379 σε ηλικία 49 ετών.
Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: Ο «Χριστιανός Δημοσθένης»
Με σπουδές στη Ρητορική, τη Φιλοσοφία και τη Θεολογία, έμεινε στην ιστορία για τη δεινότητα του λόγου του -η γλώσσα του «έσταζε μέλι»-, για τη φιλευσπλαχνία του, αλλά και για τη σκληρή κριτική και στάση του απέναντι στους αυτοκράτορες και σε όσους αδυνατούσαν να ελέγξουν τη ματαιοδοξία και την επιμονή τους στο κυνήγι του πλούτου.
Γεννήθηκε το 347 ατην Αντιόχεια της Συρίας από γονείς που φρόντισαν με την οικονομική τους ευμάρεια να λάβει πλατιά μόρφωση, δίνοντας πάντα ωστόσο έμφαση στις χριστιανικές αξίες. Αρχικά επέλεξε την ασκητική ζωή, αργότερα όμως τέθηκε κι αυτός στην υπηρεσία της Εκκλησίας, ξεκινώντας από τα πρώτα στάδια της ιεραρχίας και φτάνοντας μέχρι εκείνο του Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινούπολης. Εκεί, με τα πύρινα κηρύγματά του προκάλεσε την αντίδραση της Αυτοκράτειρας Ευδοξίας. Εξορίστηκε και τελικά πέθανε από τις κακουχίες το 407. Πέρα από το φιλανθρωπικό του έργο και τις εξαιρετικές του ικανότητες ως ρήτορας, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος ξεχώρισε και για τα συγγράμματα που άφησε παρακαταθήκη στη Χριστιανική Εκκλησία, μεταξύ των οποίων και η Θεία Λειτουργία που φέρει το όνομά του.
Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος: Ο υπερασπιστής της Πίστης
Πρόκειται για τον δεύτερο που του αποδόθηκε το προσωνύμιο «Θεολόγος» στην ιστορία του Χριστιανισμού μετά τον Άγιο Ιωάννη τον Ευαγγελιστή και όχι άδικα. Κι αυτό επειδή ο Γρηγόριος από τη Ναζιανζό της Καππαδοκίας -εξ ου και το Ναζιανζηνός- ανήκει στους σημαντικότερους Χριστιανούς θεολόγους που με τις γνώσεις και τα κηρύγματά του έθεσε τις βάσεις ώστε ο Χριστιανισμός να υπερισχύσει έναντι των αιρέσεων.
Γεννήθηκε το 329 σε μία από τις πιο παλιές και πλούσιες οικογένειες της Καππαδοκίας και έλαβε χριστιανική ανατροφή και υψηλή μόρφωση. Αφού πέρασε κάποια χρόνια ως ασκητής, επέστρεψε στα εγκόσμια και χειροτονήθηκε από το φίλο του Βασίλειο, επίσκοπος της κωμόπολης των Σασίμων. Υπερασπίστηκε την Ορθοδοξία με όλες του τις δυνάμεις, σε μία πό τις πιο σκοτεινές περιόδους της, τότε που στην Κωνσταντινούπολη βασίλευαν οι αιρέσεις και μόνο ένας μικρός ναός είχε απομείνει ορθόδοξος, εκείνος που συμβολικά αφιέρωσαν στην Αγία Αναστασία. Όταν ο Μέγας Θεοδόσιος καθιέρωσε με διάταγμα την Ορθοδοξία, ο Γρηγόριος χειροτονήθηκε Αρχιεπίσκοπος της Κωνσταντινούπολης και αναδείχτηκε Πρόεδρος της Β’ Οικουμενικής Συνόδου κατά την οποία ολοκλήρωσε το Σύμβολο της Πίστεως που είχε ξεκινήσει να συγγράφεται κατά την Α’ Οικουμενική Σύνοδο. Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει μεταξύ άλλων ομιλίες, επιστολές και ποιήματα. Πέθανε στις 25 Ιανουαρίου του 390, οπότε και γιορτάζεται η μνήμη του.
