Τη Δευτέρα 28 Απριλίου η κρίσιμη κοινή συνεδρίαση ΕΝΠΕ και ΚΕΔΕ για τον νέο αυτοδιοικητικό κώδικα
της Βαρβάρας Ζούκα
Με το νέο εκλογικό σύστημα να κλειδώνει, όπως όλα δείχνουν, στην ανάδειξη δημάρχων και περιφερειαρχών σε έναν γύρο με ποσοστό της τάξης του 40% και με τη θεσμοθέτηση της μητροπολιτικής διακυβέρνησης σε Θεσσαλονίκη και Αττική να αποτελεί το μεγαλύτερο στοίχημα, αλλά συγχρόνως και το μεγαλύτερο αγκάθι της επικείμενης διοικητικής μεταρρύθμισης, συνέρχονται τη Δευτέρα 28 Απριλίου σε κοινή συνεδρίαση τα διοικητικά συμβούλια της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδας (ΕΝ.ΠΕ.) και της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) με θέμα τον νέο κώδικα της αυτοδιοίκησης.
Τις βασικές τομές τις οποίες εισηγείται η ελληνική κυβέρνηση με τον νέο κώδικα για την πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια αυτοδιοίκηση, που προετοιμάζεται εδώ και μήνες, θα παρουσιάσει με κεντρική ομιλία του στο πλαίσιο της κοινής συνεδρίασης ΕΝΠΕ και ΚΕΔΕ ο υπουργός Εσωτερικών Θοδωρής Λιβάνιος. Όλο το προηγούμενο διάστημα ο κ. Λιβάνιος διαβουλεύτηκε με τα συλλογικά όργανα της τοπικής αυτοδιοίκησης, σε μια προσπάθεια να υπάρξει η μέγιστη δυνατή συναίνεση ως προς τις σχεδιαζόμενες μεταρρυθμίσεις, αλλά και ο νέος αυτοδιοικητικός κώδικας να δώσει πραγματικές λύσεις και να θεραπεύσει παθογένειες ετών, που ταλανίζουν την ελληνική τοπική αυτοδιοίκηση.
Τις εργασίες της κοινής συνεδρίασης θα ανοίξουν με τοποθετήσεις τους ο πρόεδρος της ΕΝΠΕ, περιφερειάρχης Νοτίου Αιγαίου Γιώργος Χατζημάρκος, και ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ, δήμαρχος Αμπελοκήπων – Μενεμένης Λάζαρος Κυρίζογλου. Τα θεσμικά αιτήματα της αυτοδιοίκησης θα εξειδικεύσουν οι πρόεδροι της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της ΕΝΠΕ, περιφερειάρχης δυτικής Ελλάδας Νεκτάριος Φαρμάκης, και της ΚΕΔΕ, δήμαρχος Καμένων Βούρλων Ηλίας Κυρμανίδης. Εισηγητής από μέρους της αυτοδιοίκησης δευτέρου βαθμού θα είναι και ο γενικός γραμματέας της ΕΝΠΕ, περιφερειάρχης Στερεάς Ελλάδας Φάνης Σπανός, ενώ για τα ανοιχτά μέτωπα στο πεδίο των οικονομικών των δήμων θα μιλήσει ο πρόεδρος της Επιτροπής Οικονομικών της ΚΕΔΕ Γιάννης Μουράτογλου.
Σε έναν γύρο και με ηλεκτρονική ψήφο
Ο νέος κώδικας δήμων και περιφερειών επιφέρει δύο κομβικές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο διεξάγονται οι εκλογές για την ανάδειξη των αυτοδιοικητικών αρχών.
Η πρώτη βασική αλλαγή αφορά την πρόταση του υπουργού Εσωτερικών για εκλογή δημάρχων και περιφερειαρχών σε έναν γύρο με κατάργηση της δεύτερης Κυριακής των εκλογών. Το ποσοστό με το οποίο θα εκλέγονται οι δήμαρχοι και οι περιφερειάρχες δεν έχει ακόμη ανακοινωθεί επισήμως. Η αρχική θέση την οποία είχε εκφράσει ο Θοδωρής Λιβάνιος στο ετήσιο τακτικό συνέδριο της ΚΕΔΕ, τον περασμένο Νοέμβριο, προέβλεπε εκλογή με ποσοστό 50% συν μία ψήφο, αλλά οι συζητήσεις που έχουν γίνει το τελευταίο διάστημα τοποθετούν το ποσοστό εκλογής στο περίπου 40%.
Για να επιτευχθεί η εκλογή δημάρχων και περιφερειαρχών σε μόνον έναν γύρο, προβλέπεται ότι στο ψηφοδέλτιο στο οποίο οι εκλογείς θα εκφράζουν την προτίμησή τους θα έχουν τη δυνατότητα να επιλέγουν παράλληλα και τον συνδυασμό της δεύτερης επιλογής τους. Σε πρώτη φάση θα καταμετρώνται οι ψήφοι που αφορούν την πρώτη επιλογή των εκλογέων ως προς τον δήμαρχο ή τον περιφερειάρχη. Αν ωστόσο κανένας υποψήφιος δεν συγκεντρώσει το προβλεπόμενο ποσοστό εκλογής, τότε θα ακολουθεί δεύτερη φάση καταμέτρησης, στην οποία θα προκρίνονται οι πρώτοι δύο σε ψήφους συνδυασμοί. Σε ό,τι αφορά τους δημοτικούς συμβούλους όπως και τους προέδρους και τους συμβούλους δημοτικών κοινοτήτων, οι εκλογείς θα μπορούν να σημειώνουν σταυρό προτίμησης μεταξύ υποψηφίων μόνον από τον συνδυασμό της πρώτης επιλογής τους.
Η δεύτερη καινοτομία την οποία σχεδιάζει η ηγεσία του υπουργείου Εσωτερικών αφορά τη δυνατότητα ηλεκτρονικής ψηφοφορίας στις αυτοδιοικητικές εκλογές. Ο τρόπος αυτός δεν έχει καμία σχέση με την επιστολική ψήφο που είχε ισχύσει στις τελευταίες ευρωεκλογές. Οι εκλογείς που είχαν κάνει χρήση του δικαιώματος της επιστολικής ψήφου παραλάμβαναν τα ειδικά ψηφοδέλτια, τα συμπλήρωναν και στη συνέχεια τα έστελναν με ταχυδρομική εταιρεία στον ειδικό χώρο συλλογής επιστολικών ψήφων. Οι φάκελοι της επιστολικής ψήφου παραλαμβάνονταν, συγκεντρώνονταν σε ειδικά φυλασσόμενο χώρο και καταμετρούνταν ταυτόχρονα με τις παραδοσιακές ψήφους σε όλη τη χώρα, αφότου έκλειναν οι κάλπες.
Για τις αυτοδιοικητικές εκλογές συζητιέται ένα εντελώς διαφορετικό μοντέλο. Πρόκειται για το δικαίωμα της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας, το οποίο θα δίδεται, έπειτα από την υποβολή σχετικής αίτησης, σε όποιον εκλογέα, εντός ή εκτός συνόρων, το επιθυμεί. Η διαδικασία αυτή έχει δοκιμαστεί, μέσω του συστήματος “Ζευς”, σε ηλεκτρονικές ψηφοφορίες που έχουν διεξαχθεί για την ανάδειξη συνδικαλιστικών οργάνων.
Μέσω αναπτυξιακού συνδέσμου η μητροπολιτική διοίκηση
Η καθιέρωση της μητροπολιτικής διοίκησης στα μεγάλα αστικά κέντρα της Θεσσαλονίκης και της Αττικής, με σκοπό την ενιαία αντιμετώπιση σειράς ζητημάτων υπερτοπικής σημασίας, αποτελεί επί σειρά ετών αίτημα πρώτης γραμμής τόσο για τους δημάρχους της χώρας όσο και για τους περιφερειάρχες.
Ωστόσο, δεν αντιλαμβάνονται όλοι την οργάνωση της μητροπολιτικής διοίκησης με τον ίδιο τρόπο, καθώς οι μεν δήμαρχοι θεωρούν αδιαπραγμάτευτο ότι η μητροπολιτικότητα θα ασκείται αποκλειστικά σε επίπεδο πρώτου βαθμού αυτοδιοίκησης, ενώ αντίστοιχα οι περιφερειάρχες θεωρούν αυτονόητη τη συμμετοχή της αυτοδιοίκησης δευτέρου βαθμού.
Η λύση η οποία φαίνεται να συγκεντρώνει τις υψηλότερες πιθανότητες να προκριθεί είναι αυτή της σύστασης αναπτυξιακών συνδέσμων, στους οποίους θα εκπροσωπούνται οι δήμοι που θα συμμετέχουν στο μητροπολιτικό σχήμα διοίκησης. Με το… τρικ του αναπτυξιακού συνδέσμου ξεπερνιέται και ένα σοβαρό νομικό κώλυμα που θα μπορούσε εν δυνάμει να προκύψει, καθώς είναι μείζον η καθιέρωση της μητροπολιτικής διακυβέρνησης να μη θεωρηθεί ότι αποτελεί έναν τρίτο βαθμό αυτοδιοίκησης, γεγονός που θα δημιουργούσε τον κίνδυνο κάθε σχετική προσπάθεια να καταπέσει.
Βρόχος τα οικονομικά
Στο πεδίο των οικονομικών πάγιο αίτημα αποτελεί η οικονομική αυτοτέλεια των ΟΤΑ, αλλά και η μεταβίβαση στους δήμους και στις περιφέρειες των πόρων που είναι απαραίτητοι για την άσκηση των αρμοδιοτήτων που τους μεταφέρονται από το κράτος.
Ιδιαίτερα οι δήμοι διαμαρτύρονται και μάλιστα σε υψηλούς τόνους ότι δέχονται ασύμμετρη πίεση στον τομέα των οικονομικών εξαιτίας μιας σειράς παραγόντων από το τέλος ταφής που τους έχει επιβληθεί μέχρι την αύξηση του ενεργειακού κόστους. Το τελευταίο διάστημα, όμως, έχει προστεθεί ακόμη ένα βραχνάς, που έχει πυροδοτήσει αντιδράσεις από μέρους των δημάρχων.
Τον νέο κύκλο αντιδράσεων έχει προκαλέσει η πρόταση να περάσει ο ΕΝΦΙΑ στους δήμους, η οποία και διατυπώθηκε από τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας Γιάννη Στουρνάρα στην ετήσια έκθεσή του για το 2024. Η πρόταση αυτή συζητήθηκε εκτενώς στα συλλογικά όργανα της πρωτοβάθμιας τοπικής αυτοδιοίκησης με τον πρόεδρο της ΚΕΔΕ, δήμαρχο Αμπελοκήπων – Μενεμένης Λάζαρο Κυρίζογλου, να δίνει τη χαρακτηριστική απάντηση “να μας λείπει το βύσσινο”.
Η άρνηση των δημάρχων απέναντι στο ενδεχόμενο εκχώρησης του ΕΝΦΙΑ έχει να κάνει με τον κίνδυνο η κίνηση αυτή να συνοδευτεί από μείωση της τακτικής επιχορήγησης που λαμβάνουν οι δήμοι μέσω των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων (ΚΑΠ).
“Η θέση μας για τον ΕΝΦΙΑ είναι διατυπωμένη σε όλα μας τα συνέδρια. Αν πρόκειται να προστεθεί το σύνολο του ΕΝΦΙΑ στους πόρους των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων, τους οποίους ήδη λαμβάνουμε, βεβαίως και τον θέλουμε. Αλλά αυτό που ο κ. Στουρνάρας ξεκάθαρα λέει είναι να εκχωρηθεί ο ΕΝΦΙΑ εξ ολοκλήρου στην τοπική αυτοδιοίκηση και έτσι να επέλθει μια οικονομική ανακούφιση και εξορθολογισμός του κρατικού προϋπολογισμού, προφανέστατα αφαιρώντας τα ποσά αυτά από τους ΚΑΠ. Η απάντησή μας στην πρόταση Στουρνάρα είναι ξεκάθαρη: ‘να μας λείπει το βύσσινο’», ανέφερε ο κ. Κυρίζογλου.
Τέλος στο μπάχαλο των αρμοδιοτήτων
Δήμαρχοι και περιφερειάρχες ζητούν μετ’ επιτάσεως να μπει ένα τέλος στο μπάχαλο που επικρατεί σήμερα με τις συγκεχυμένες αρμοδιότητες και τις αλληλοεπικαλύψεις μεταξύ συναρμόδιων φορέων.
Η κοινή συνεδρίαση των διοικητικών συμβουλίων της ΚΕΔΕ και της ΕΝΠΕ θεωρείται σημαντική σε αυτό το πεδίο, καθώς προσδοκάται ότι θα αναπτυχθεί ένας ουσιαστικός και ανοιχτός διάλογος για τα θέματα των αρμοδιοτήτων. Το αίτημα που έχει τεθεί από τους αιρετούς τόσο της πρωτοβάθμιας όσο και της δευτεροβάθμιας αυτοδιοίκησης είναι ξεκάθαρες και κοστολογημένες αρμοδιότητες.
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “Πολιτική”, 26-4-2025)
